Platdak

Maatvoering doornemen

-Tekeninglezen
Je bepaalt de plaats van een balklaag. Daarvoor bekijk je altijd eerst de bestektekening. Op de bestektekening staat de richting waarin de vloerbalken liggen. Ook vind je de hart-op-hart-maat op deze tekening. Soms staat de hart-op-hart-maat niet op de tekening. De benodigde gegevens zijn dan te vinden in het bestek, onder het kopje 'ruwbouwtimmerwerk' (balkconstructies).

-Bestek lezen
In het bestek wordt de maximale hart-op-hart-maat aangegeven. Je mag de hart-op-hart-afstand dan zelf bepalen. Let er dan wel op dat deze niet groter wordt dan de maximaal aangegeven maat. 

-Houtzwaarte
De balklaag is een onderdeel van de constructie. De constructeur is daarom degene die de houtzwaarte bepaalt. De houtzwaarte is de hoogte maal de breedte van een balk. Benodigde hoogte en breedte zijn weer afhankelijk van de overspanning, de hart-op-hart-maat en de belasting.

-Dakbeschot
Je gaat bij het bepalen van de hart-op-hart-afstand uit van de maten van het dakbeschot. De uiteinden van de dakbeschotplaten moeten namelijk ondersteund worden door de vloerbalken.
Het dakbeschot is meestal een underlaymentplaat. Deze plaat is meestal 18 mm dik, 2440 mm lang en 1220 mm breed. 610 mm is de meest voorkomende hart-op-hart-afstand. Dat is de lengte van de underlaymentplaat gedeeld door 4. Dakplaten worden haaks op de dakbalken aangebracht.

Koppellat maken
Voor het maken van een balklaag heb je een koppellat nodig. Om een koppellat te maken gebruik je vaak een panlat. Op de koppellat teken je de hart-op-hart-afstanden van de balklaag af.

Op deze afbeelding zie je de koppellat boven op de balken liggen. De onderkant van de lat bevestig je op de balklaag op ongeveer 70 mm tot 100 mm uit de binnenmuur.

In een lijn haaks op de vloerbalken meet je de afstand tussen twee binnenmuren. Maak de koppellat zo lang als deze afstand. Hierdoor blijven de balken op de juiste afstand liggen.

H.O.H. maat
Je hebt de koppellat op de juiste lengte gemaakt. Nu kun je de hart-op-hart-maat erop afschrijven.

De twee balken die links en rechts evenwijdig langs de muur liggen, zijn strijkbalken. De afstand tussen de muur en de strijkbalk mag variëren tussen de 40 en 70 mm. Deze ruimte is nodig voor eventuele leidingen. Ook voorkomt de afstand tussen muur en strijkbalk dat optrekkend en doorslaand vocht uit de muur in de strijkbalk komt. In de afbeelding zie je dat de strijkbalken 70 mm vrij van de muur liggen. De vloerbalken zijn hier hart-op-hart verdeeld vanuit strijkbalk A.

Deze verdeling komt niet handig uit. Bijna stijf tegen strijkbalk B ligt een vloerbalk. Plaats de strijkbalk iets verder van de muur. Dan kan er een vloerbalk minder in. Breng dan wel haaks tegen de strijkbalken de klossen aan. De muren die evenwijdig liggen aan de strijkbalken ondersteunen dan deze klossen.

Strijkbalken
De hart-op-hart-afstand tussen de strijkbalk en de vloerbalk ernaast kan afwijken van de uitgerekende hart-op-hart-maat. Dit hangt af van de afstand tussen de muren. In de voorgaande tab zag je hoe de verdeling verkeerd uitkwam, met twee balken vlak naast elkaar. In dit voorbeeld zijn de strijkbalken 50 mm verder uit de muur gelegd. We kunnen nu een vloerbalk minder gebruiken.

Boeien
Je wilt de lengte van de balken uit de balklaag bepalen. Daarvoor moet je weten hoe dik het boeiboord moet zijn.
Het voorbeeld maakt dit duidelijk. 

Lengte bepalen
je maakt het boeiboord van 18 mm multiplex.
De overspanning is 2800 mm, de spouwmuur is 310 mm en het overstek is 400 mm.
Hoe bepaal je de lengte van de balken in deze platdakconstructie met overstek?
De lengte van de balken is de overspanning, plus 2x de breedte van de spouwmuur, plus 2x het overstek, minus 2x de dikte van het boeiboord:
2800 mm + 620 mm + 800 mm - 36 mm = 4184 mm

Op lengte zagen
Om de balken op lengte te zagen gebruik je vaak een handcirkelzaagmachine. Bij het werken met een handcirkelzaagmachine moet je zorgen voor een schone, opgeruimde werkplek. Je kunt dan nergens over struikelen.
Ondersteun de balk die je doorzaagt op twee plaatsen met schraagjes. Houd tijdens het zagen het snoer over je schouder. Gebruik een veiligheidsbril en gehoorbescherming en draag veiligheidsschoenen. 

Menie

Voor een balklaag wordt vaak gekozen voor Europees naaldhout. Dit hout hoeft niet behandeld te worden als er voldoende wordt geventileerd en het niet wordt blootgesteld aan vocht. Alleen op de plaats van de oplegging op de muur kan er vocht in de balk trekken.

Dit voorkom je door de balken op de plaats van de oplegging met loodvrije menie te behandelen. De menie is te herkennen aan de opvallende oranje kleur. Je brengt de menie aan met een kwast.

Balklaag leggen

Je hebt de balken afgekort op juiste lengte. Nu kun je ze op de muren leggen. Dit gaat het best als je samenwerkt met een collega-timmerman.

Je zet de balken schuin tegen de muur omhoog op ongeveer de hart-op-hart-maat uit elkaar. Een van jullie gaat op de ladder staan die naast de balk staat opgesteld. De ander pakt de balk bij het uiteinde dat op de vloer staat op en loopt er voorzichtig mee naar de andere kant. De balk kan van de muur vallen. Draag daarom dus altijd een veiligheidshelm bij deze werkzaamheden. Ook zijn sommige balken niet helemaal recht. Dit kun je controleren door langs de balk te zichten. Balken met een lichte kromming leg je met de bolle kant naar boven.

Strijkbalken stellen

Nu ga je de strijkbalken op precies de juiste afstand op de muur leggen. De maat heb je bepaald op de koppellat en meet je uit met je duimstok. Of je neemt de maten van de koppellat over op de bovenkant van de muur. Je legt eerste beide strijkbalken op de juiste plek.

Dan koppel je de strijkbalken onderlangs met de koppellat, op ongeveer 70 mm uit de binnenmuur. Stel de strijkbalken zuiver op hoogte ten opzichte van het peil. Het peil is af te lezen van de bestektekening. De muur is door de metselaar meestal al horizontaal op de juiste hoogte gemetseld. Is dit niet zo, dan stel je de balken op hoogte met drukvaste klosjes die zijn in kunststof en in diverse diktes verkrijgbaar. Je kan de balklaag hier ook eventueel mee op afschot leggen.

De balklaag

De strijkbalken liggen nu op de juiste plaats. De overige balken kun je nu op de afgetekende hart-op-hart maat uitleggen. Span van de ene strijkbalk naar de andere een metselkoord. Plaats dan op de plaats van de strijkbalken een klosje tussen de draad en het metselkoord. Let er op dat de stelklosjes dezelfde dikte hebben. Het metselkoord dient als zogenaamd lang waterpas waarmee je de andere balken op hoogte stelt.

Neem nog een klosje van dezelfde dikte en leg dit op de plaats van het metselkoord op de volgende balk. Vul de balk net zo ver onder tot deze het koord net niet raakt. Dit doe je op de plaats van elke balk aan beide kanten van de oplegging. Zo stel je alle balken op de juiste hoogte. Dan schroef je de koppellat vast aan de balken. De balklaag is nu gesteld.

Klossen

De balklaag steekt aan weerskanten over de muren en vormt aan die kanten al een overstek. Soms moet je een overstek maken bij de muren die evenwijdig aan de balklaag staan. Je maakt dan klossen. De klossen bevestig je vervolgens aan de strijkbalk. De klossen hoeven niet dezelfde hoogte te hebben als de balken. De klossen zijn immers geen onderdeel van de constructie.

De lengte van de klossen is gelijk aan de afstand tussen de buitenkant van de strijkbalk en de binnenkant van het boeideel. Zaag de klossen op lengte met de afkortzaagmachine of cirkelzaagmachine. Let hierbij op de persoonlijke beschermingsmiddelen en werk op een opgeruimde werkplek. Je controleert de maat door de lengte te meten die de balken oversteken.

Balkdragers

Om klossen te bevestigen gebruik je balkdragers. Een andere naam voor balkdragers is balkschoenen.

Bepaal de plaats van de klossen. Teken daarvoor de hart-op-hart-maat af op de strijkbalk. De hart-op-hart-maat van de klossen verdeel je op dezelfde manier als bij de balklaag.

De klossen heb je nu afgetekend op de strijkbalk. Je kunt de balkdragers aan de strijkbalk bevestigen. Gebruik daarvoor slagschroefnagels of schroeven.

Je moet voorkomen dat vocht uit de woning in de klossen trekt. Op de plaats waar de klossen de muur raken, zet je ze rondom in de loodvrije menie.

In de situatie van de afbeelding bevestig je de klossen terwijl de raveelbalk al op de muur ligt. Je kunt de klossen ook al aan de raveelbalk bevestigen voordat je deze op de muur legt. De balk wordt hierdoor wel zwaarder. Houd er rekening mee dat één persoon niet meer dan 25 kilo mag tillen.

Hoekklossen

Je hebt de klossen aangebracht. Nu moet je nog hoekklossen aanbrengen op de plaats van de hoeken van de muur. De lengte van deze hoekklossen meet je op in het werk.

Doe dit door langs de uiteinden van de klossen een lat te timmeren. Je stelt nu het langste punt vast en tekent met behulp van de zwaaihaak de schuinte af.

Dakplaten

-Balken op afschot leggen
Vroeger waren op afschot gelegde balklagen de meest voorkomende.

Tegenwoordig komen deze balklagen steeds minder vaak voor. Het op afschot leggen van de balklaag is namelijk tijdrovend werk. Ook geeft het extra werk bij de constructie van het plafond. Dat moet je weer horizontaal uitvlakken.
Verderop in deze deeltaak leer je hoe je een balklaag op afschot legt.

-Scheggen aanbrengen
Scheggen zijn wigvormige regels. Ze hebben ongeveer dezelfde breedte als de balken van de balklaag. De dikte varieert van scheg tot scheg. De dikte is afhankelijk van het dakoppervlak en de afstand tussen de balken.
De scheggen moeten een helling opleveren van minimaal 16 mm per strekkende meter. Verderop in deze deeltaak leer je hoe je de dikte van een scheg bepaalt en hoe je deze zaagt. 

-Afschotisolatie
Afschotisolatie-elementen zijn snel en efficiënt te leggen. Daardoor kun je tijdens de bouwfase tijd uitsparen. Voor seriematige woningbouw of grote projecten kunnen afschotisolatie-elementen dan ook zeer geschikt zijn.

Vulklosjes
Het te maken dak krijgt één hemelwaterafvoer. De balklaag krijgt altijd een afschot van 16 mm per strekkende meter. De hemelwaterafvoer komt bij het laagste punt van het dak. De garage is 3000 mm breed en 6000 mm lang. Het hoogste punt ligt schuin tegenover de hemelwaterafvoer. Je meet de afstand tussen het laagste en het hoogste punt op. De gemeten afstand in meters vermenigvuldig je met 16. De gemeten afstand is 6,7 meter. Je rekent dus als volgt: 6,7 x 16 mm = 107,2 mm afschot.

Balklaag ondervullen 
Vul de strijkbalken op de plaats van de muur onder tot de gewenste hoogte.

Span draden over de uiteinden van de balklaag van strijkbalk naar strijkbalk.

Op de plaats van de strijkbalken leg je stelklosjes tussen de draad en de balk.

Gebruik ook stelklosjes om de overige balken op hoogte te leggen.

Aan de tegenovergestelde zijde van de balklaag werk je op dezelfde manier, en leg je ook met behulp van stelklosjes de balken op de juiste hoogte. De balken liggen nu op afschot. De metselaar metselt de balken verder in.

Scheggen
Je spant dan draden over uiteinden van de balklaag. De garage is 3000 mm breed en 6000 mm lang. Het hoogste punt ligt schuin tegenover de hemelwaterafvoer. Je meet de afstand tussen het laagste en het hoogste punt op. De gemeten afstand in meters vermenigvuldig je met 16. De gemeten afstand is 6,7 meter. Je rekent dus als volgt: 6,7 x 16 mm = 107,2 mm afschot. 

Scheggen op maat

Je zaagt de scheg in een wigvorm. De dikte van de scheggen verschilt per balk. Je moet ze dus steeds op maat zagen.

Voordat je kunt zagen zoek je uit wat de maten van elke scheg moeten zijn. Je spant daarvoor eerst aan weerskanten een draad over de balklaag. Plaats tussen de draad en de strijkbalken vulklosjes tot je in de hoeken komt aan de uitgerekende hoogtes. De diktes van de scheggen over de strijkbalken kun je nu meten. De overige schegdiktes meet je op tussen de draad en de balk.

Je tekent de lijn af waarlangs gezaagd moet worden. Je gebruikt daarvoor een reiplank. Je schroeft de rei aan de balk. De rei dient als geleider voor de cirkelzaagmachine. Op deze manier kun je een geleider gebruiken en toch schuin zagen.

Dakafwerking
De bovenkant van de dakrand voorzie je van dakbedekkingsmateriaal. Maak daarvoor eerst een stevige ondergrond.

Bevestig over de boeiklossen een strook exterieur multiplex van 18 mm.

Over de strook multiplex breng je dakbedekking aan. Vervolgens breng je over de dakrand een afdekprofiel aan. Dit is vaak een van aluminium gemaakte trim, ook wel daktrim genoemd. De daktrim bevestig je op de strook triplex. Aan de voorzijde dekt de daktrim de bovenkant van de boei af.

Boven op de trim is ruimte om een afwerkstrook van dakbedekkingsmateriaal in aan te brengen. Deze afwerkstrook bedekt de schroeven waarmee de daktrim is vastgezet. Aluminium werkt bij temperatuurverschillen. Je zet daarom koppelstukken tussen de lengtes.

Mastiek

Bij elke inwendige hoek op de plaats van een dakopstand brengt de dakdekker bitumen aan onder een hoek van 45˚ of 90˚.

Een mastiekhoek is dan nodig. Deze ondersteunt de dakbedekking. Ook laat de mastiekhoek de dakbedekking beter hechten in de hoeken. Als er EPDM-dakbedekking wordt toegepast is een mastiekhoek niet nodig. Dan betimmer je met multiplex de binnenkant van de boeiklossen.

Maar stel, de dakbedekking is van bitumen. Dan plaats je dus een mastiekrib of mastiekschroot. De mastiekrib maak je door een massief houten balk schuin te zagen. Een mastiekschroot maak je van multiplex of underlayment. Er zijn ook mastiekhoeken van steenwol en kunststofschuim, maar deze bevestigt de dakdekker meestal.

Zorg dat de bovenkant van de mastiekhoek gelijk komt met de bovenkant van de dakrand. Houd ook rekening met het afschot. De dakopstand verloopt door het afschot vaak in hoogte. Je moet de mastiekribben dan wigvormig zagen.

Detail tekening.